فرش و سجاده فرش کاشان

انواع فرش دستباف کدام است؟

فرش دستباف به‌عنوان نماد فرهنگ و هنرِ ایران ‌زمین، جلوه‌ای باشکوه به یک خانه اصیل ایرانی می‌دهد. فرآیند انتخاب و خرید این کالای لوکس و گران‌ قیمت باید پس از پرس‌وجو و شناخت کافی انجام شود. در این مطلب تلاش کرده‌ایم تا انواع فرش دستباف را به شما معرفی کنیم.

 

قالی های دستباف از نظر ابعاد

متراژهای بافت فرش دستباف می تواند مقادیر مختلفی را به خود بگیرد، اما 4 استاندارد کلی وجود دارد که بیشترین میزان فروش را دارد، 6 متری، 9 متری، 12 متری و 24 متری.

لازم است به این نکته اشاره کنیم که هیچکدام از این متراژها نسبت به دیگری مزیت و یا نقصی ندارد و تنها ملاک شما برای انتخاب آنها، ابعاد خانه می باشد.

البته گاهاً مشاهده می شود که افراد ترجیح می دهند متراژهای 6 و 9 متری را انتخاب کنند که بتوانند در زمان تغییر دکوراسیون و یا تغییر آپارتمان با انعطاف و قدرت عمل بالایی همراه باشند.

برای انواع فرش دستباف از نظر ابعاد نام های مختلفی انتخاب شده است که نشان دهنده ابعاد مشخصی می باشد:

 

قالی: به طور کلی به فرش هایی که در اندازه های 3*2 متر ، 5/3 *5/2 متر ، 4 * 3 متر و 4 * 6 متر باشند، قالی گفته میشود که بسته به اندازه به آنها قالی های کوچک، متوسط، بزرگ و بسیار بزرگ نیز می گویند.

قطعاً قالی را می توان نسبت به سایر ابعاد فرش که در ادامه آشنا می شویم، محبوب ترین و پر کاربردترین گزینه معرفی کرد، تا جایی که حتی ما از نام قالی به عنوان جایگزین فرش نیز استفاده می کنیم.

قالیچه: قالیچه به فرش هایی دست بافتی گفتی می شود که ابعاد آن از 4 متر مربع کمتر باشه و به دو دسته اصلی قالیچه سجاده ای و قالیچه پرده ای نیز تقسیم بندی می شود.

برای قالیچه ها متراژ مشخص و متعارفی وجود دارد؛ ابعاد قالیچه های سجده ای 20/2 * 40/1 می باشد و ابعاد قالیچه پرده ای نیز 5/2 * 5/1 می باشد که ریزبافت است.

کلّگی: در بین انواع فرش دستباف گزینه هایی وجود دارد که شاید ما خیلی آنها را نشناسیم و نام آنها را ندانیم، کلگی یکی از این موارد می باشد که در واقع به فرش هایی می گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از 4 متر کمتر باشد.

ابعاد رایج برای کلگی 3*5/1 متر ، 3*7/1 متر و 7/3*2 می باشد.

کناره: احتمالا این نوع فرش دستباف را زیاد مشاهده کرده اید، فرشی که برای راهروها و راه پله ها مورد استفاده می گیرید و عرض آن از 1.07 تا 5/0 متر و طول آن نیز  از 3 تا 10 متر متغیر می باشد.

ذرع و نیم و ذرع و چارک: به فرش هایی که ابعاد آن 5/1*04/1 و 60/1*10/1 متر می باشد ذرع و نیم گفته می شود. همچنین به فرش هایی که 30/1*80/0 متر باشد ذرع و چارک اطلاق می شود.

پشتی: پشتی در اصطلاح قدیم به همان متکاهای بزرگ گفته می شد که به دیوار تکیه داده می شود، در زمان های قدیم فرش هایی بافته می شد که برای قرار گرفتن بر روی سطح این پشتی ها استفاده میشد و معمولاً افرادی که وضع مالی خوبی داشتن از این پشتی ها استفاده می کردند.

به طور کلی به قالیچه هایی که مساحت آن ها کمتر از متر مربع باشد. متداول ترین اندازه پشتی 90*60 سانتی متر می باشد. البته در منطقه گرگان و بجنورد به طور جداگانه برای پشت پشتی ها نوعی گلیم مبافند و داخل آن ها را با پر مرغ و ابر پر میکنند، که به این گونه پشتی ، قارچین می گویند.

پادری: آخرین گزینه در بین انواع فرش دستباف از لحاظ اندازه و ابعاد، پادری می باشد که احتمالاً با آنها آشنایی کاملی دارید. به طور کلی به به قالیچه های کوچکی که به اندازه ی پاگرد جلوی در بافته می شود در اصطلاح پادری می گویند.

انواع فرش دستباف از نظر مواد اولیه

در بین مشخصات انواع فرش دستباف یکی از ویژگی های مهم جنس الیاف و نخ های استفاده شده در آن می باشد. فرش های دستباف به طور کلی دارای سه بعد می باشند، طول یا تار، پود یا عرض، پرز یا ارتفاع، که همین سه وجه باعث می شود که حالت و انواع مختلفی در فرش دستباف ایجاد شود.

وجود مواد اولیه باکیفیت یکی از وجه های اساسی تمایز قالی دست بافت با سایر فرش ها شده است که ما قبلاً این موضوع را به طور کامل در مقاله الیاف فرش دستباف مورد بررسی قرار داده ایم ولی اگر به طور خلاصه دسته بندی برای این فرش ها در نظر بگیریم باید به این ترتیب عمل کنیم:

 

1. فرش های تمام پشمی: این نوع فرش ها همانطور که از نام آن ها مشخص است تار، پود و پرز هر سه از پشم حیوانات می باشد، این قاعده اصلی می باشد که در بین فرش های عشایری مشاهده می کنیم، اما امروزه در این نوع فرش ها در بسیاری از موارد در تار و پود از پنبه استفاده می شود و تنها پرزها پشمی می باشند.

 

2. فرش تمام ابریشم: فرش های دستبافی که دارای زیبایی و قیمت بالایی می باشد و در آن الیاف استفاده شده در پرز و چله از جنس ابریشم می باشد.

 

3. فرش گل ابریشم: در این گونه فرشها که از پشم بافته می شود تفاوتی که وجود دارد این است که در نقش ها و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشم استفاده می شود و معمولا نیز چله این گونه فرش ها از ابریشم است.

 

4. فرش کف ابریشم: این نوع فرش نیز به نوعی برعکس مدل قبلی می باشد و فرش بافته شده از پشم، تنها در زمینه خود به جای استفاده از پرز پشمی از پرز ابریشم استفاده کرده است.

 

5. فرش سوف: در زمینه آنها پود ضخیم و نازک بکار گرفته شده و نقش گل و بوته‌ های آن دارای پرز بلندتر و به در اصطلاح پرزدار می باشد.

 

6. فرش کرک ابریشم: این نوع فرش ها که به خاطر قیمت بالا خیلی رایج نمی باشد دارای پرزی از کرک و چله ای ابریشمی می باشد که گاهاً جنس چله از جنس پنبه یا همان کتان می باشد.

 

انواع فرش دستباف از نظر ساختار

فرش مدرن و کلاسیک نیز یکی دیگر از دسته بندی هایی می باشد که برای فرش های دستباف استفاده می شود، که البته لازم است به این موضوع اشاره کنیم که این تقسیم بندی برای فرش های ماشینی نیز صادق می باشد.

 

فرش دستباف کلاسیک: فرش کلاسیک به فرشی گفته می شود که مطابق با اصول و قواعد معمول قدیم بافته شده باشد و طرح ها و نگاره های آن سنتی و قدیم می باشد.

رنگ ها استفاده شده در این فرش ها اصولاً ملایم و آرامش بخش می باشند. از لحاظ تنوع در رنگ بندی طرح بسیار گسترده می باشد.

 

فرش دستباف مدرن: درست است که هنوزم به طور کلی بیشترین تولیدات فرش از نوع سنتی می باشد ولی خواست و درخواست مردم باعث گسترش تولیداتی شده است که با گذشته متفاوت است.

در فرش دستباف مدرن جنس کار عوض نشده است و چیزی که تغییر کرده است نوع طراحی، بافت، شکل ظاهری، رنگها و کمی هم مواد اولیه استفاده شده می باشد که مهمترین آن استفاده از نقوش ریز و مینیمال می باشد که دارای اشکال هندسی ساده و حجیم می باشد که این اشکال با فاصله زیاد از هم دیگر قرار گرفته است.

 

انواع قالی دستباف از نظر سبک محلی

خب میرسیم به شناخت انواع فرش های مختلف از نظر سبک محلی و ویژگی های خاص آنها؛ که احتمالاً با نام و ظاهر آنها آشنا می باشید.

 

1. فرش های دستباف روستایی: که توسط بافنده‌های روستانشین بافته شده و از طرح و نقشه‌های ساده‌ای برخوردارند و معمولاً نقشه آن‌ها ذهنی است. فرش‌های روستایی در گذشته در ابعاد مختلف و در طرح و نقش‌های متعددی وجود داشت ولی امروزه بسیار یکنواخت شده‌اند.

فرش های دستباف روستایی را میتوان به عنوان نماد پیدایش قالی های دست بافت معرفی کرد. فرش هایی بدون طراحی و نقشه از پیش تعیین شده که اصولاً در اندازه های کوچک بافته می شود و به صورت ذرع و نیم، پشتی، کناره و خرک است.

2. فرش های دستباف عشایری: که توسط افراد عشایر و در طرح و نقش‌های ساده و برگرفته از زندگی ایل‌نشینان بافته می‌شود. فرش عشایری عموما اندازه‌ی کوچکی داشته و به صورت زمخت و درشت باف عرضه می‌شود. از رایج‌ترین فرش‌های عشایری می‌توان به گبه، جل، سفره، نمکدان، رختخواب‌پیچ و پشتی اشاره کرد.

قالی های عشایری شاید در نگاه اول خیلی فرقی با فرش های دستی تفاوت خاصی نداشته باشد، اما شما در این نوع فرش دستباف با طراحی هایی رو به رو می شوید که بر گرفته از دل طبیعت محیط زندگی ایل نشینان می باشد.

3. فرش های دستباف شهری: که توسط بافنده‌های شهرنشین بافته شده و ظرافت و رج شمار بالایی داشته و همچنین از نقشه و طرح ویژه‌ای برخوردارند. فرش دستباف تبریز بیشتر در این نوع دسته‌بندی قرار می‌گیرند.

 

انواع فرش دستباف از نظر ظرافت

رجشمار فرش دستباف را می توان یکی از مهمترین مشخصه های یک قالی دستباف معرفی کرد که می توان کیفیت ، قیمت , ظرافت یک فرش را تا حدودی از آن تشخیص زد. همه ما با نام تراکم آشنا بوده و مفهوم آن را کاملاً درک می کنیم معمولاً فرش دست‌باف را برحسب ظرافت، در سه گروه مهم به شرح زیر تقسیم می‌کنند:

 

فرش درشت‌ باف: فرشی است که رج‌ شمار آن بین 15 تا 30 رج است. (یعنی در هر 7 سانتی متر بین 15 تا 30 گره بافته می شود)

 

فرش نیمه ریز و ریزباف: از 30 تا 45 ،فرش نیم ریز و از 45 تا 60 رج به بالا، ریز باف به شمار می‌رود.( در هر 7 سانتی متر عرضی، تعداد گره های از 30 تا 45 باشد.)

 

فرش ممتاز: از90رج به بالاست. در بین انواع فرش دستباف این نوع قالی ها دارای قیمت بالاتری نسبت به سایر گزینه ها می باشد و امروزه نیز نمونه های جدیدی در نمایشگاه ها ارائه می شود که ادعای هزاررج را دارند.

 

انواع فرش دستباف از نظر نوع بافت

آخرین گزینه ای که در بین انواع فرش دستباف قصد داریم با هم بررسی کنیم نوع بافت این قالی ها می باشد که بر اساس طرز قرار گرفتن تار و پود، به سه دسته اصلی تقسیم بندی می شود.

 

1. فرش تمام لول: اگر بخواهیم به طور ساده بیان کنیم؛ فرشی که قوس گره در پشت آن، 90 درجه می باشد و به نوعی شیارهای پشت فرش عمیق می باشد. مشخصه اصلی این نوع قالی ها در فاصله کم تارها و وجود بافت محکم می باشد.

 

2. فرش لول: همانطور که می توان حدس زد؛ بافت در این نوع قالی ها از استحکام کمتری نسبت به فرش تمام لول می باشد. در این نوع قالی ها، تارها به اندازه‌ تقریباً یک قطر نخ با یکدیگر فاصله دارند. بافت تخت یک پوده است و به شیوه‌ی حصیری بافته می‌شود یعنی در هر رج، چله زیر و رو می‌ شود و تارها، یکی در میان از پشت قالی دیده می‌شوند.

 

 

3. فرش نیم لول: در این نوع فرش، قوس گره در پشت فرش، 45 درجه است.

 

انواع فرش دستباف از نظر طرح

از نظر طرح نیز می‌توان فرش های دستباف را از هم جدا کرده و دسته‌بندی کرد. در این شیوه تقسیم‌بندی، انتخاب بهترین نوع فرش دستباف کاملا وابسته به سلیقه و انتخاب شماست. این فرش‌ها انواع مختلفی دارند  اما رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی
• طرح‌های شاه‌عباسی
• طرح‌های اسلیمی
• طرح‌های قابی
• طرح‌های اقتباسی
• طرح‌های افشان
• طرح‌های بته‌ای
• طرح‌های ایلی و عشایری
• طرح‌های تلفیقی
• طرح‌های واگیره‌ای
• طرح‌های ترکمن
• طرح درختی
• طرح‌های شکارگاهی
• طرح‌های گل فرنگ
• طرح‌های گلدانی
• طرح ماهی درهم
• طرح‌های محرابی
• طرح‌های هندسی